Mekanda Adalet Derneği’nin “Enerji Yoksulluğu Görünümleri” araştırmasına göre İstanbul Maltepe’de hanelerin en az üçte biri enerji yoksulu; bu oran, yoksul semtlerde %50’ye ulaşabiliyor.

Kışın ısınma yazın da serinleme ihtiyacı için artan fatura harcamaları haneleri enerji yoksulluğu gerçeğiyle tanıştırdı. Kentsel politikalar ve çevre adaleti çalışmalarıyla bilinen Mekanda Adalet Derneği, enerji yoksulluğunun boyutlarını ilçe düzeyinde ilk kez ortaya koyan bir çalışma hazırladı.

Rapor, enerji yoksulluğunun Türkiye’de şiddetini her geçen gün artıran iklim değişikliği, büyüyen ekonomik eşitsizlikler, yüksek enflasyon ve konutların düşük enerji performansı nedeniyle derinleştiğini ortaya koydu.

Enerji yoksulluğu deneyimleniyor ancak ismi konulmuyor

Ocak–Mayıs 2025 döneminde yürütülen araştırmaya göre hanelerin %31,8’i enerji yoksulu. Düşük gelirli mahallelerde enerji yoksulluğu %50’ye yaklaşırken haneler kalabalıklaştıkça enerji yoksulluğu da şiddetleniyor; dört kişi ve üzeri hanelerin %36,5’i enerji yoksulu.

Aşırı sıcak ve soğuklara karşı serinlemek veya ısınmak bir hak meselesi olmasına rağmen katılımcıların önemli bir kısmı için evi yeterince ısıtmak veya serinletmek “zengin işi” olarak nitelendiriliyor.

• Hanelerin %38,8’i imkân olsa evini daha fazla ısıtmak istediğini belirtiyor. Enerji yoksulu hanelerde bu oran %82,2‘e kadar yükseliyor.
• Hanelerin %16’sı yalıtım ihtiyacını bildiğini ancak bunu karşılayamadığını ifade ediyor.
• İklim değişikliğine bağlı sıcak dalgaları serinleme ihtiyacını artırıyor; hanelerin %43,4’ü evini daha fazla serinletmek istiyor.

Sıcak ve soğukla mücadelede yaşanan bu yetersizlik yalnızca gelir düzeyiyle değil, konutların fiziksel özellikleri ile de doğrudan ilişkili.

Yenilenebilir enerjiye ilgi var, teşvik gerek

Araştırma, ilçede enerji maliyetlerinin haneler üzerindeki baskısını çarpıcı şekilde ortaya koyuyor.

• Üst gelir grubunda aylık ortalama ısınma gideri 3.745 TL,
  elektrik gideri 1.208 TL.
  
• Alt ve orta gelir gruplarında ısınma maliyeti 2.319–2.403 TL,
  elektrik gideri ise 816–862 TL arasında.

Bu durum özellikle alt-orta gelir grubundaki hanelerin enerji giderlerinde zorunlu kısıntılara gittiğini gösteriyor.

Saha bulguları, enerji yoksulu grupların yenilenebilir enerji kaynaklarına olumlu baktığını ve faturaları düşürme potansiyeline inandığını gösteriyor. Ancak ilk yatırım maliyetleri, kolaylaştırıcı mevzuat eksikliği, kentsel yenilenebilir enerji uygulamaları konusunda farkındalığın düşük oluşu dönüşümün önündeki en büyük engeller olarak ortaya çıkıyor.

Mekanda Adalet Derneği’nden Yağız Eren Abanus şöyle konuştu:

“Enerji yoksulluğu, yoksulluğun çoğu zaman görünmeyen bir yüzü olarak karşımıza çıkıyor; yalnızca faturaların ödenememesi değil, sağlıklı bir yaşam sürdürme hakkının da sistematik biçimde ihlal edilmesi anlamına geliyor. Bu nedenle enerji yoksulluğu temel bir insan hakkı meselesi olarak tanımlanmalı. Bu yaklaşımın güçlenmesi için öncelikle ilçe düzeyindeki araştırmamızın ülke genelinde yapılması gerekiyor. Aynı zamanda fosil yakıtlardan uzaklaşarak yenilenebilir enerji ile enerji topluluklarının güçlendirilmesi kritik önemde. Yerel yönetimlerin kuracağı enerji danışma noktalarıyla yurttaşların enerji yoksulluğu, enerji verimliliği ve enerji dönüşümü konularında bilgilendirilmesi; pilot dönüşüm uygulamalarının yaygınlaştırılması ve kamusal serinleme–ısınma alanlarının oluşturulması ise hem dayanışmayı hem de adil dönüşümü görünür kılacak somut adımlardır.”