Türkiye’de standartlara uygun betonüretilmesi ve inşaatlarda doğru beton uygulamalarının sağlanması için 30 yılıaşkın süredir çalışan Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB), Elâzığ Depremi İnceleme Raporu’nu açıkladı. Yıkılmış veya ağır hasar almış binaların ayrıntılı incelenmesi ve alınan numunelerin deneye tabi tutulması sonucu hazırlanan Rapor,binalarda ciddi mühendislik ve uygulama zafiyetleri ile birlikte ilkel yöntemlerle elle üretilmiş düşük kalitede beton ve standartlara uymayan donatı çeliği kullanımının Elâzığ Depremi’nde yıkıma neden olduğunu ortaya koydu.

24 Ocak 2020 tarihinde saat 20.55’te merkez üssü Elâzığ Sivrice olan ve 6,8 Mw büyüklüğündeki depremin arama kurtarma çalışmalarının tamamlanmasından sonra Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB)tarafından T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının izni ve eşliği ile hasar görmüş yapılarda detaylı inceleme yapılmıştır.

41 vatandaşımızın hayatını kaybettiği deprem sonrası T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından son derece hızlı sürdürülen hasar tespit çalışmaları sona yaklaşmış, an itibarıyla 8.396 bina ağır hasarlı, 1.492 bina orta hasarlı ve 17.021 bina az hasarlı olarak tespit edilmiştir. Hasarlı binaların net sayısı itiraz süreci tamamlandıktan sonra ortaya çıkacaktır. Bakanlık, hasarlı binaların tespiti ve acil yıkımı gibi kritik konular için özel olarak geliştirmiş olduğu mobil laboratuvar ve insansız hava araçları ile süreci etkin ve başarılı bir şekilde yürütmüştür.

Betonarme yapılarda zemin etüdüne dayanan doğru bir temel seçimi, deprem hesabını da içeren bir statik projenin bulunması, projenin doğru olarak özenle uygulanması ve projedeki dayanımları sağlayan malzemelerin (beton ve çelik donatılar) projede belirtildiği boyutlarda ve konumlarda kullanılması esastır. Elâzığ Depremi sonucu hasar gören binalarda bu kurallara kısmen uyulduğu, bazılarında ise bu kurallara hiç uyulmadan binaların inşa edildiği görülmüştür. THBB tarafından Elâzığ’da ağır ve orta hasarlı binalar incelenerek, örnekleme yöntemi ile bunlardan bazılarının betonlarından karot örnekleri alınmış, ayrıca tahribatsız yöntemlerle de yapılarda muayeneler yapılmıştır. Alınan beton karot numuneleri üzerinde, basınç dayanım deneyi yapılarak beton kalitesi belirlenmiştir.

Belirlenen Yıkım Nedenleri:

· değişmekte olduğunu göstermektedir. Hâlbuki yapılar eski bile olsa 1975’te yayımlanmış ilk Deprem Yönetmeliğine göre Elâzığ’da en az C18, 1998 tarihli Deprem Yönetmeliği’ne göre ise en az C20 sınıfı beton kullanılmış olması gerekiyordu. 2018 tarihli Deprem Yönetmeliği’ne göre ise günümüzde en az C25 sınıfı beton kullanılması gerekmektedir.

·····Türkiye Hazır Beton Birliği Olarak Önerilerimiz:

1)Türkiye’de20 milyonun üzerinde konut bulunmaktadır. Bunların yüzde 35’i (yaklaşık 6,7milyon konut) maalesef depreme dayanıksızdır. Bu doğrultuda, ülkemizin mevcut yapı stoku envanterinin detaylı bir şekilde çıkartılması ve bütün yapıların risk potansiyelinin ortaya konulması kritik öneme sahiptir. Bu kapsamda, ilk etapta hızlı tarama ile tespit edilen yüksek riskli yapılar acilen yenilenmelidir. Diğer riskli yapıların performansı daha detaylı analizlerle değerlendirilerek alınacak tedbirler belirlenmelidir.

2)

Yapıların depreme dayanıklı olması için inşaatlarıntasarım ve yapım zincirinde bulunan aşağıdaki kuralların hepsine eksiksizuyulması gerekmektedir:

·····

3)

2018 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği binalardaen az C25 dayanım sınıfı betonun kullanılmasını öngörmektedir. Yönetmeliğe göreyapılarda kullanılacak beton dayanım sınıfının bir sınıf yükseltilmesisevindiricidir ancak yeterli değildir. Özellikle betonarme yapıların uzunyıllar boyunca depreme karşı dayanıklı olabilmesi için dış çevre etkilerinedayanıklı şekilde boşluksuz olması gerekir. Bunun için de Yönetmelik’tedürabilitenin yani dayanıklılığın sağlanması için beton dayanım sınıflarınındaha da yükseltilmesi çok önemlidir. Yüksek dayanım sınıflarında ve kalitebelgeli betonlarla inşa edilen binaların depremde alacağı hasarın daha azolacağını öngörebiliyoruz.

4)Betonda KGS’nin yaptığıetkin denetim sektörün tamamına uygulanmalı

Beton dünyada en çok kullanılan yapımalzemesidir. Bugün dünyanın en yüksek binaları betonarme ile yapılmakta ve engüvenli yapı malzemesi olarak dünyanın dört bir yanında kullanılmaktadır.Ancak, diğer yapı malzemelerinde de olduğu gibi doğru uygulanması ve üretilmesigerekmektedir. Denetimin sağlanamadığı yapı, hangi malzeme ile yapılırsayapılsın depreme karşı yeterli dayanıma sahip olmaz. Ülkemizde beton üretimindeen etkin denetim T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından onaylanmışkuruluş olarak atanan Kalite Güvence Sistemi (KGS) tarafından yapılmaktadır. Budenetimlerde, beton üretim tesislerinin yerinde denetiminin yanı sıra habersizürün denetimleri de yapılmaktadır. Hazır betonda kaliteli üretim için KGS’ninuyguladığı denetim sistemi esas alınarak bütün tesisler ciddi bir şekildedenetlenmelidir.

Bu vesileyle, depremde hayatınıkaybedenlere bir kez daha Allah’tan rahmet, ailelerine ve yakınlarınabaşsağlığı ve sabır diliyoruz.

YavuzIŞIK

Avrupa Hazır BetonBirliği (ERMCO) ve

THBB Yönetim KuruluBaşkanı